Heble płaszczyznowe

Gładzik

Jest to hebel na pierwszy rzut oka taki sam jak równiak tyle, że ma nóż z odchylakiem. Ten typ hebla dobrze użyty daje możliwość uzyskania bardzo gładkiej powierzchni.

 Gładziki, które mam, są częścią historii narzędzi do obróbki drewna. Rzecz w tym, że bardzo długo rzemieślnicy sami sobie wykonywali potrzebne do pracy narzędzia. Dopiero gdzieś w okolicach połowy XIX wieku w Szkocji i Niemczech pojawili się producenci hebli na sprzedaż. W obu przypadkach byli to stolarze, których heble tak się innym spodobały, że skoncentrowali się na ich wyrobie. Jedna z tych firm, E.C. Emmerich, działa do dzisiaj.

Istotnym elementem konstrukcji tego hebla jest sposób mocowania noża. Klasycznym rozwiązaniem jest drewniany klin blokujący nóż (jak choćby w równiaku powyżej). Taka konstrukcja wyznacza sposób regulacji wysuwu noża: pobijanie noża od góry powoduje jego wysunięcie, a pobijanie tyłu hebla umożliwia jego chowanie się w stopie, ale jednocześnie powoduje poluzowanie klina blokady noża. Tak więc, by ustalić wysuw noża trzeba wstępnie (ale nie do końca) pobić klin, następnie pobić nóż by się wysunął na pożądaną grubość wióra i dobić klin by nóż na stałe pozostał w tej pozycji.

Taki system regulacji jest dosyć uciążliwy także dla hebla. Końcówka noża jest rozklepana i tył hebla poobijany, i stąd w wielu heblach był montowany stalowy guz na tyle hebla.

Mocowanie  noża w heblu za pomocą śrubowego docisku znacznie ułatwia ustawianie wysuwu noża, młotek już nie jest potrzebny.

Niespodziewanie dla mnie samego ta prezentacja hebli w porządku ich potencjalnego użycia w czasie pracy okazała się uporządkowana także według kryterium skomplikowania konstrukcyjnego owocującego zwiększonymi możliwościami funkcjonalnymi. Może to nic dziwnego: bardziej finezyjne zadanie wymaga bardziej finezyjnego narzędzia.

Oto w heblu firmy E.C. Emmerich możliwa jest regulacja wielkości szczeliny noż-stopa.

Jednym z istotnych atutów tego hebla są możliwości regulacyjne. Podstawowa regulacja dotyczy wysunięcia noża. Zdjęcia ilustrują konstrukcję tej regulacji. Składa się ona z owych dziwnych, nietypowych elementów. Tworzą one wraz elementami hebla układ, który dociska nóż do kadłuba i warunkuje jego wysunięcie. Dociskanie noża do kadłuba jest realizowane przez poziomy element B (nagwintowany z jednej strony pręt), który z jednej strony jest zaczepiony za nóż a z drugiej jest dociągany do tyłu hebla za pomocą nakręcanej gałki, która ma opór w kadłubie hebla poprzez sprężynę. Ułożenie noża na klinowej płaszczyźnie powoduje jego przesuwanie się do góry, ten ruch jest ograniczany przez pokrętło A regulacji wysunięcia noża, które opiera się o poziomy pręt B. Może brzmi to skomplikowanie, ale działa zupełnie dobrze.

Kolejna regulacja pozwala na ustawienie ostrza względem boków hebla, mówiąc inaczej: umożliwia ustawienie ostrza tak by wysunięte ostrze było równoległe do stopy, co zapewnia równomierny wiór na całej szerokości hebla. Służy do tego element z napisem REGULATOR, jest to dźwigienka, która zapierając się o boki gniazda kadłuba przesuwa nóż, którego punktem obrotu jest zaczep elementu B.

Trzecia, ostatnia, regulacja dotyczy wielkości szczeliny. Służy do tego ruchomy fragment stopy hebla przed nożem. Jego przesunięcie jest możliwe po poluzowaniu śruby, która jest umieszczona między gniazdem kadłuba a uchwytem.

Możliwości regulacyjne hebla oraz jego masywny nóż ze stali chromowo-wanadowej pozwalają uzyskiwać naprawdę cienki wiór (rzędu 0,6-0,7 mm). Dzięki temu opracowywana powierzchnia jest wspaniale gładka, nawet w przypadku skomplikowanego usłojenia.

Jedyna łyżka dziegciu w tej heblowej beczce miodu to jego wykończenie powierzchni. Producent, być może wiedziony chęcią efektu na półce sklepowej, wykańcza te heble jakimś lakierem (i nie żałuje go!). Nie mam zwyczaju rzucać narzędziami a mimo to na powierzchni bardzo szybko pojawiły się odpryski lakieru. Chętnie bym hebel pozbawił tego lakieru i zaolejował, ale, z drugiej strony, tak chciał producent.